Jaki obiektyw wybrać?
Kupując aparat fotograficzny, dużą wagę przywiązujemy do takich parametrów jak: rozdzielczość matrycy czy pojemność karty, lecz tak naprawdę zapominamy o jednym z najważniejszych elementów, a mianowicie o obiektywie. W przypadku lustrzanek mamy możliwość jego wymiany. Natomiast w kompaktach jest on zamontowany na stałe. Jednak zarówno w lustrzankach, jak i kompaktach należy szczególną uwagę skupić na jego parametrach, gdyż układ optyczny ma bardzo duże znaczenie dla jakości wykonywanych zdjęć!
Spis treści
Podział
Podział ze względu na typ ogniskowania
Najpopularniejszy podział obiektywów, to podział na: stałoogniskowe oraz na zmiennoogniskowe
Stała ogniskowa
Obiektywy ze stałą ogniskową, posiadają ustaloną w procesie produkcyjnym długość ogniskowej, co pozbawia nas możliwości jej zmiany. Co z tego wynika? Długość ogniskowej wpływa na kąt widzenia. Skoro ogniskowa jest z góry ustalona i nie możemy jej zmienić, to nie mamy również możliwości zmiany kąta widzenia, co jest widoczne jako oddalanie oraz przybliżanie obrazu. Można również powiedzieć, że stała ogniskowa determinuje brak zoomu optycznego.
Najczęściej spotykane układy optyczne tego typu, posiadają ogniskową o długości 50 mm. Jest to tzw. obiektyw standardowy dla aparatu małoobrazkowego (film 35 mm).
Obiektyw stałoogniskowy dla lustrzanki
Źródło: Wikipedia / autor: Wuhazet - Henryk Żychowski / licencja: GFDL
Zalety
Wydawać by się mogło, że skoro w tym układzie optycznym brak zoomu (nie ma możliwości zmiany ogniskowej), to jest on na przegranej pozycji, jeżeli odniesiemy go do układów ze zmienną ogniskową. Nic bardziej mylnego. Układy optyczne tego typu charakteryzują się mniejszymi wadami optycznymi, większą jasnością oraz rozdzielczością, niż zmiennoogniskowe.
Układy ze stałą ogniskową, zwykle wykorzystywane są przez profesjonalnych fotografów wszędzie tam, gdzie na pierwszym miejscu stoi jakość, a nie mobilność, np. do wykonywania portretów.
Wady
Układ stałoogniskowy posiada również pewne wady. Bardzo kłopotliwe jest korzystanie z niego w plenerze, właśnie ze względu na brak możliwości zmiany ogniskowej (nie ma możliwości przybliżenia widzianego obrazu). Można oczywiści dopasowywać, w zależności od potrzeb, obiektywy o różnych ogniskowych (jeżeli posiadamy ich kilka), lecz wymaga to czasu.
Zmienna ogniskowa
W tym przypadku, mamy możliwość regulacji ogniskowej w pewnym zakresie, ustalonym przez producenta, np. od 35 mm do 135 mm. Długość ogniskowej wpływa na kąt widzenia. Manipulując ogniskową, mamy więc możliwość zmiany kąta widzenia, co z kolei daje wrażenie oddalania obrazu, lub jego przybliżania. Można powiedzieć, że im długość ogniskowej jest mniejsza (w przypadku matrycy o jednakowych rozmiarach), tym kąt widzenia jest większy, a tym samym obraz jest oddalony. Analogicznie, dłuższa ogniskowa, to mniejszy kąt widzenia, a tym samym obraz jest przybliżony.
Obiektyw zmiennoogniskowy dla lustrzanki
Źródło: Wikipedia / autor: André Karwath aka Aka / licencja: Creative Commons Uznanie autorstwa 2.5
Zalety
Obiektywy zmiennoogniskowe posiadają właściwie jedną zaletę, ale jakże istotną. Jest nią właśnie zmienna ogniskowa. Tylko jedna zaleta, a daje nam tak duże możliwości. Dzięki temu, że mamy możliwość płynnej zmiany długości ogniskowej, możemy w bardzo szybki sposób zawężać kąt widzenia ( przybliżać obraz), lub poszerzać kąt widzenia ( oddalać obraz). Daje nam to ogromne możliwości, zwłaszcza w plenerze.
Wady
Układ optyczny ze zmienną ogniskową posiada również pewne wady. Aby umożliwić zmianę długości ogniskowej, przy zachowanie maksymalnie dobrej ostrości, wymagane jest zastosowanie dodatkowych rozwiązań, przede wszystkim chodzi tutaj o dodatkowe soczewki, które obniżają jakość wykonywanych zdjęć. Po pierwsze, spada zdolność rozdzielcza układu. Ponadto długie ogniskowe, to zawężony kąt widzenia oraz mniejsza jasność.
Podział ze względu na długość ogniskowej
Standardowe
Charakterystyczne dla tych układów jest to, że uzyskują praktycznie taką samą perspektywę, jaką widzimy gołym okiem - bez zbliżenia ani oddalenia. Taka perspektywa może zostać uzyskana dzięki dostosowaniu długości ogniskowej, do wielkości elementu światłoczułego, np. matrycy.
Dla filmu małoobrazkowego ( format 35 mm), ogniskowa wynosi 55 mm. Jak już wspomniałem, wraz ze zwiększaniem rozmiarów elementu światłoczułego, ogniskowa będzie coraz dłuższa. Jeżeli natomiast będziemy zmniejszać rozmiar elementu światłoczułego, to ogniskowa będzie musiała przyjmować coraz to mniejsze wartości. Oczywiście dotyczy to sytuacji, gdy chcemy zachować taką perspektywę, jaką widzi nasze oko. Zestawienie długości ogniskowych z wielkościami elementów światłoczułych dla obiektywów standardowych, przedstawiono w tabeli poniżej.
| Format filmu | Przekątna klatki [mm] | Standardowa ogniskowa [mm] |
|---|---|---|
| 4" x 5" | 163 | 150 |
| 6 × 9 | 99 | 105 |
| 6 × 7 | 88 | 90 |
| 6 × 6 | 79 | 80 |
| 35 mm | 43 | 50 |
Wąskokątne (długoogniskowe)
W układach optycznych tego typu, ogniskowa jest zdecydowanie dłuższa, niż przekątna elementu światłoczuły, np. matryca. Taka dysproporcja pomiędzy ogniskową, a elementem światłoczułym sprawia, że zdecydowanie zawężony jest kąt widzenia (w praktyce dużo większy niż dla ludzkiego oka). Przyjmuje się, że kąt widzenia dla tego typu obiektywów, wynosi poniżej 35°.
Szerokokątne
Posiadają długość ogniskowej, która jest dużo mniejsza, niż przekątna elementu światłoczułego. Pozwala to uzyskać bardzo szerokie kąty widzenia. Przyjmuje się, że do obiektywów szerokokątnych zalicza się te, w których kąt widzenia jest większy niż 64° (ludzkie oko 46°).
Takie układy optyczne pozwalają uzyskać bardzo duże kąty widzenia, dlatego też wykorzystywane są, gdy chcemy sfotografować jakiś duży obiekt z małej odległości.
Podział ze względu na zastosowanie
Obiektywy portretowe
Należą do obiektywów wąskokątnych. W układach tych, ogniskowa jest tylko trochę dłuższa, niż przekątna elementu światłoczułego. Taki układ przybliża, jednak w niewielkim stopniu.
Teleobiektywy
To trochę specyficzna konstrukcja. Jej cechą charakterystyczną jest to, że posiadają ogniskową trochę większą niż długość obudowy. Zapewniają kąt widzenia od 45° do 1°. Tak małe kąty widzenia dają możliwość uzyskania bardzo dużych zbliżeń. Jednak ich wadą jest waga oraz duże rozmiary (niektóre teleobiektywy posiadają ogniskowe o długości nawet 500 mm!).
Teleobiektyw 500 mm
Źródło: Wikipedia / autor: Jastrow / licencja: Creative Commons Uznanie autorstwa 2.5
Rybie oko (Fisheye)
Zapewnia bardzo duże kąty widzenia od 180° do 220°. Jednak ich wadą są duże dystorsje (obiekty, w zależności od odległości od osi optycznej, powiększane są w różnym stopniu).
Widok z wykorzystaniem obiektywu "rybie oko"
Źródło: Wikipedia / autor: Cezary Piwowarski / licencja: GFDL
Obiektywy makro
Dzięki ich wykorzystaniu, możemy wykonywać fotografie obiektów z bardzo małej odległości, i co istotne, wykonane zdjęcia praktycznie pozbawione są zniekształceń. Najczęściej spotykana długość ogniskowej, to od 50 mm do 200 mm. W przypadku dużych ogniskowych, zdjęcia wykonywanych obiektów są przybliżone (nawet do 5 razy). Obiektywy makro posiadają jednak pewną istotną dla wielu wadę. Mianowicie są drogie, a co gorsza ich zastosowanie jest ograniczone w zasadzie tylko do robienia zdjęć obiektom z małej odległości.
Zdjęcie wykonane obiektywem typu "makro"
Źródło: Wikipedia / autor: Daniel Schwen / licencja: reative Commons Uznanie autorstwa 2.5
Ogniskowa w fotografii
W przypadku układu optycznego z jedną soczewką, zrozumieć czym jest ogniskowa nie jest trudno. Jest to po prostu miejsce, w którym promienie po przejściu przez soczewkę skupiają się w tym samym miejscu.
Sytuacja trochę się komplikuje, gdy bierzemy pod uwagę obiektywy aparatów, gdyż nie mamy tutaj do czynienia z jedną soczewką, a z układem kilku soczewek, a dodatkowo niektóre z nich są ruchome względem elementu światłoczułego (układy optyczne ze zmienną ogniskową). Jednak nie chodzi mi tutaj, abyś zrozumiał jaki wpływa mają poszczególne soczewki takiego układu optycznego na ogniskową, ale o to, abyś zrozumiał jakie znaczenia ma ogniskowa dla wykonywanych zdjęć. Otóż ogniskowa decyduje o kącie widzenia. Im dłuższa ogniskowa, tym bardziej zawężony jest kąt widzenia, a tym samym obraz wydaje się być przybliżony. Odwrotnie w przypadku mniejszych ogniskowych, które dają większy kąt widzenia, a tym samym powodują wrażenie oddalenia obrazu.
Długość ogniskowej, a element światłoczuły
Może ten nagłówek nie jest tak do końca związany z obiektywami, ale warto się z nim również zapoznać.
Na kąt widzenia nie wpływa tylko ogniskowa, ale również wielkość elementu światłoczułego (matryca, lub klatka filmowa). W przeszłości, gdy korzystaliśmy tylko z aparatów analogowych, przekątna klatki filmowej była stała i dla filmu małoobrazkowego (format 35 mm) wynosiła około 43 mm. Zwykle wtedy pomijano wielkość elementu światłoczułego w przypadku rozważań na temat kąta widzenia, właśnie ze względu na jednakowy wymiar klatki filmowej.
Wraz z pojawieniem się aparatów cyfrowych zaczęło się małe zamieszanie, gdyż producenci poszczególnych urządzeń zaczęli wytwarzać matryce o różnych wielkościach. Spowodowało to, że dwa obiektywy o tych samym parametrach osiągają inny kąt widzenia , w sytuacji gdy zamontujemy je w aparatach, które posiadają różne przekątne matryc. Generalna zasada jest taka, że im matryca jest mniejsza, tym kąt widzenia jest mniejszy, a tym samym obraz wydaje się być przybliżony. Z kolei większe matryce dają większy kąt wiedzenia, co daje wrażenie przybliżania obrazu.
Różne wielkości matryc w aparatach cyfrowych
Źródło: Wikipedia / autor: Jbilski, Krzysztof Zajączkowski / licencja: reative Commons Uznanie autorstwa 3.0
Ekwiwalent ogniskowej (crop)
Jak w takim razie porównać kąty widzenia obrazu, w aparatach z różnymi matrycami? Należy skorzystać z tak zwanego ekwiwalentu ogniskowej (crop). Chodzi tutaj o to, aby sprawdzić długość ogniskowej dla formatu 35 mm. Innymi słowy należy obliczyć, jak długą ogniskową musiałby dysponować obiektyw z elementem światłoczułym formatu 35 mm (przekątna 43 mm), aby uzyskać ten sam kąt widzenia co nasz aparat.
Tak zwany crop możemy obliczyć sami, jednak musimy znać przekątną elementu światłoczułego. Załóżmy, że posiadamy aparat z obiektywem o ogniskowej F = 8,0 mm oraz matrycą 1/2.7", która posiada przekątną wynoszącą 6,59 mm. Pierwszą rzeczą jaką zrobimy, powinno być policzenie, ile razy klatka filmu małoobrazkowego (43 mm), jest większa od matrycy w naszym aparacie. Liczymy to w ten sposób: 43 / 6,59 = 6,53 razy . Teraz mnożymy ten wynik przez długość ogniskowej w naszym aparacie, czyli 6,59 x 8,0 = 52,24. Wynika z tego, że dla formatu 35 mm (film małoobrazkowy), ogniskowa powinna wynosić 52,24 mm, aby uzyskać ten sam kąt widzenia, co w naszym aparacie z ogniskową 8,0 oraz matrycą 1/2.7".
Zwykle jednak nie musimy tego liczyć sami, gdyż przeliczniki dla konkretnych matryc są dostępne w specjalnych tablicach ( znajdziesz na stronie o aparatach). Ponadto producenci często w opisie dotyczącym danego produktu, podają poza ogniskową rzeczywistą, również tzw. crop . Dzięki temu w bardzo łatwy sposób możemy porównać kąty widzenia w aparatach o różnych matrycach, porównując nie ich rzeczywiste ogniskowe, a ich ekwiwalenty ogniskowych.
Jasność
Parametr bardzo istotny, a często pomijany. Informuje on nas o tym, jak dużo światła jest w stanie przepuścić obiektyw do wnętrza aparatu. Zwykle podawany jest w formacie: f/x. Na jasność wpływają:
- Długość ogniskowej
- Przesłona (to w jakim stopniu jest otwarta)
W przybliżeniu możemy łatwo obliczyć jasność danego obiektywu. Wystarczy, że podzielimy ogniskową przez średnicę przesłony, czyli F / D, gdzie F - ogniskowa [mm], D - średnica przesłony [mm]. Im wartość ta będzie mniejsza, tym obiektyw dysponuje większą jasnością. Ze wzoru więc widać, że wraz ze wzrostem długości ogniskowej jasność będzie malała. Z kolei im przesłona będzie bardziej otwarta, tym jasność będzie większa.
Warto również wiedzieć, jak dzielimy jasność poszczególnych obiektywów, aby mieć jakieś odniesieni.
- około f/2.0 - bardzo jasne
- około f/3.5 - średnio jasne
Zwykle za dużą jasnością podąża również cena. Jednak komfort pracy jest większy. Duża jasność pozwala na stosowanie krótszych czasów naświetlania.
Wady
Ważne, aby przed zakupem zdawać sobie również sprawę z wad jakie posiadają obiektywy.
Refleksy
Spotykane zwykle, gdy fotografujemy "pod światło". Aby skorygować tę wadę, należy wyposażyć się w obiektyw ze specjalną powłoką antyrefleksyjną.
Winietowanie
Spotykany w sytuacji, gdy brzegi kadru nie są wystarczająco oświetlone. Objawia się zaciemnieniem brzegów zdjęcia. Za zjawisko to odpowiadają przede wszystkim: całkowicie otwarta przesłona, lampa błyskowa ze złym kątem padania, który jest zbyt wąski, lub słaba jakość optyki.
Efekt winietowania
Dystorsja
Dystorsja objawia się tym, że obraz jest powiększany w różnym stopniu, w zależności od odległości od optycznej. W obiektywach szerokokątnych tzw. dystorsje beczkową.
Aberracja chromatyczna
Przejawia się w postaci kolorowych obwódek dookoła obiektów. Zwykle widoczna w przypadku fotografowania obrazu o dużym kontraście. Spowodowane jest różnym załamaniem fal elektromagnetycznych o różnej częstotliwości (tutaj różny kolor).
Dodatkowe wyposażenie
Filtry
Występują w postaci nasadek na obiektywy. Wyróżniamy następujące filtry:
- Polaryzacyjny (pochłania światło o wybranym kierunku polaryzacji)
- Efektowe
- Połówkowe
- Neutralne (filtr przyciemnia)
- Barwne do fotografii barwnej
- Barwne do fotografii czarno-białej (umożliwiają zwiększenie kontrastu, np. filtr czerwony daje możliwość zwiększenia kontrastu zachmurzenia)
- UV (pożyteczny zwłaszcza w przypadku fotografowania na dużej wysokości - powyżej 1500 m n.p.m.. Chronią materiał światłoczuły przed promieniowaniem ultrafioletowym)
- IR (umożliwiają fotografowanie w podczerwieni)
- Skylight (bardzo dobrze sprawdzają się w zacienionym miejscu, przy bezchmurnym niebie)
Po prawej stronie zdjęcie z filtrem polaryzacyjnym; po lewej bez polaryzacji
Źródło: Wikipedia / autor: PiccoloNamek / licencja: GFDL 1.2
Kupując dodatkowe filtry, należy zwrócić uwagę przede wszystkim na ich średnice, gdyż różne typu obiektywów, wymagają filtrów o różnej średnicy.
Mieszek oraz pierścienie pośrednie
Dają możliwość zwiększenia odległości obiektywu od elementu światłoczułego, przez co minimalna odległość fotografowania się zmniejsza, co z kolei powoduje zwiększenie skali odwzorowania. Wykorzystywane są w fotografii makro.
Osłony przeciwsłoneczne
Umożliwiają osłonięcie obiektywu przed niepożądanym silnym źródłem światła.
Opinie o produktach
Jeśli np. do aparatu APS-C dopnę obiektyw 100 lub 135 makro, to zdjęcia odległych przedmiotów będą nieostre?
Proszę jeszcze zerknąć na "nietypowe" zdjęcia wykonane obiektywem typu makro:
- Canon 5D + Sigma 150 / 2.8 macro @ f 11, 1/320, ISO 400 Link
- Canon 5D + Sigma 150 / 2.8 macro @ f / 5.6, 1/125, ISO 800 link
- Canon 5D + Sigma 150mm / 2.8 Macro @ f / 2.8, 1/200, ISO 800 Link
- Canon 5D + Sigma 150 / 2.8 macro @ f / 2.8, 1/2000, ISO 100 link
- Canon 5D + Sigma 70 / 2.8 macro @ f/2.8, 1/8000, ISO 100 link